Analiza mediów
Analitycy Centrum Stosunków Międzynarodowych przeanalizowali i zakodowali 2089 artykułów na temat Chin w kontekście gospodarczym i/lub politycznym, które zostały opublikowane od stycznia 2010 do czerwca 2018 roku na łamach 20 polskich tytułów prasowych lub w portalach o największym zasięgu. Wśród wybranych mediów znalazły się dzienniki (Dziennik Gazeta Prawna, Dziennik Polski, Fakt, Gazeta Polska Codziennie, Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita), tygodniki (Angora, Do Rzeczy, Newsweek, Polityka) i portale informacyjne (onet.pl, interia.pl, wp.pl, gazeta.pl, wyborcza.pl, wyborcza.biz, rp.pl, dorzeczy.pl, 300POLITYKA.pl, wpolityce.pl).
Rezultaty analizy polskich mediów znajdują się na poniższych wykresach..
Intensyfikacja relacji polsko-chińskich przyczyniła się do wzrostu liczby artykułów na tematy związane z Chinami, zwłaszcza w okresie wysokich rangą oficjalnych wizyt państwowych.
W 2011 roku, kiedy prezydenci Bronisław Komorowski i Hu Jintao podpisali w Pekinie umowę o partnerstwie strategicznym, opublikowanych zostało prawie 300 artykułów na temat Chin, z czego 170 dotyczyło samej umowy lub/i wizyty. W 2012 roku, kiedy podczas pobytu w Warszawie chiński premier Wen Jiabao ogłosił uruchomienie inicjatywy 16+1, zostało to odnotwane na łamach 104 tekstów. Apogeum zainteresowania (w sumie 351 artykułów) nastąpiło w 2015 roku, gdy prezydent Andrzej Duda przewodniczył oficjalnej delegacji podczas szczytu Europa Środkowa i Wschodnia-Chiny jako jedyny szef państwa pośród pozostałych szesnastu premierów. W 2016 roku w wybranych do analizy mediach pojawiło się tylko nieznacznie mniej artykułów na temat Chin. W tym czasie miała miejsce wizyta prezydenta Chin Xi Jinpinga w Warszawie, a Polska dołączyła do powstałego z inicjatywy Chin Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych (AIIB). Nieznaczny spadek liczby artykułów odnotowano w 2017 roku, kiedy to premier Beata Szydło uczestniczyła w inauguracji międzynarodowego Forum Pasa i Szlaku w Pekinie. Zagłębiając się w analizę, można dostrzec, że począwszy od 2015 roku zdecydowana większość tekstów poświęcona była Inicjatywie Pasa i Szlaku – projektowi, który w Polsce postrzegano jako okazję do pobudzenia sino-polskich stosunków gospodarczych. W pierwszej połowie 2018 roku można było zauważyć znaczny spadek liczby artykułów dotyczących Chin (znaleziono w sumie 64). Wizyta wicepremiera Jarosława Gowina na szczycie 16+1 w Sofii nie stała się jednym ważniejszych tematów w oczach przedstawicieli polskich mediów, co potwierdza tezę, że największe zainteresowanie i oprawę medialną w badanym okresie zyskiwały przede delegacje najwyższego szczebla.
W polskich mediach przeważały tematy dotyczące polsko-chińskich stosunków gospodarczych (również w ramach międzynarodowych formatów, takich jak Inicjatywa Pasa i Szlaku lub platforma 16+1) oraz obecności gospodarczej i inwestycyjnej Chin w Polsce. Z analizy materiałów prasowych wynika, że w badanym okresie istniały bardzo wysokie oczekiwania odnośnie wpływu Chin na polską gospodarkę, co usuwało na dalszy plan zainteresowanie innymi aspektami polsko-chińskiej współpracy. Dobrze ilustruje to przykład warszawskiej wizyty Jia Qinglina, przewodniczącego Chińskiej Ludowej Konferencji Polityczno-Konsultatywnej: relacje z jego pobytu koncentrowały się przede wszystkim na możliwościach zdobycia lukratywnych kontraktów na poziomie rządowym, regionalnym i biznesowym. Kontrowersje, jakie wywołał przyjazd osoby oskarżonej o tortury i ludobójstwo wyznawców sekty Falun Gong w Chinach były podnoszone w niewielu tekstach.
Chociaż prawa człowieka w Chinach znalazły się na 15 pozycji wśród najczęściej pojawiających się tematów w wybranych do analizy polskich mediach, nie jest to najwyższa pozycja jak na kraj, który, zdaniem chińskich ekspertów chętnie „pouczał Chiny na temat demokratycznych standardów”. Faktycznie, w tym samym roku, kiedy uruchomiono Inicjatywę Pasa i Szlaku, ówczesny minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski w swoim expose wyraził gotowość do podzielenia się polskim doświadczeniem z Chinami (jeżeli te zdecydują się kiedyś na „pluralizację systemu politycznego”). Z kolei prezydent Bronisław Komorowski pytany o prawa człowieka tuż po powrocie z przełomowej wizyty w Chinach w 2011 roku oznajmił, że „należy stawiać na współpracę gospodarczą, ponieważ wolny rynek i prawa własności otwierają drogę do państwa prawnego”. Zasadniczo rzecz biorąc, również w narracji medialnej prawa człowieka pozostawały w cieniu potencjalnych korzyści ekonomicznych ze współpracy z Chinami. Co ciekawe, temat znalazł się na drugim miejscu wśród najpopularniejszych haseł w 2013 roku, głównie w kontekście pierwszej oficjalnej wizyty marszałek sejmu Ewy Kopacz do Chin 4 czerwca, w 24 rocznicę masakry na placu Tiananmen. Wybór daty został uznany za niefortunny przez niektórych komentatorów, pisano nawet o „sprzedawaniu godności za kontrakty”.
Co warte odnotowania, w analizowanych ramach czasowych pojawiło się niezmiernie mało artykułów na tematy związane z bezpieczeństwem.
58% monitorowanych tekstów opublikowanych w przeanalizowanych mediach wyrażało neutralny stosunek do zagadnień związanych z Chinami, aż 39% – pozytywny, a tylko 3% – negatywny.
W porównaniu z pozostałymi krajami Grupy Wyszehradzkiej, dyskurs w polskich mediach miał wyjątkowo pozytywny wydźwięk.
Powodów takiego stanu rzeczy można upatrywać w tematyce podejmowanej przez polskie media i podnoszonej przez wypowiadające się w nich osoby. W badanym okresie dominowały wątki przywołujące potencjalne korzyści gospodarcze ze współpracy Polski z Chinami, co stanowiło swojego rodzaju paradoks, ponieważ efekty tej współpracy w rzeczywistości pozostawały skromne. Jednak Polska miała nadzieje na pozyskanie chińskich inwestycji w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku w celu rozbudowy infrastruktury, poszczególnych gałęzi przemysłu, a także przyciągnięcia finansowania tam, gdzie nie było szansy na współpracę z przedsiębiorstwami z Europy Zachodniej ani pozyskania funduszy unijnych (które nota bene znacząco stopnieją w kolejnej perspektywie budżetowej). W rezultacie najczęściej występującym słowem kluczem w medialnej narracji była właśnie Inicjatywa Pasa i Szlaku, wymieniona w artykułach i wywiadach 834 razy. Większość cytowanych osób wyrażało się o niej w sposób pozytywny lub neutralny, bardzo rzadko pojawiały się głosy na temat wyzwań związanych z tym projektem. Podobną tendencję dało się zaobserwować w odniesieniu do pozostałych najpopularniejszych kluczowych tematów związanych ze współpracą gospodarczą z Chinami (partnerstwo strategiczne, misje handlowe, przystąpienie Polski do AIIB lub platforma 16+1) które zostały zidentyfikowane podczas monitoringu – i przedstawiane zasadniczo w sposób pozytywny lub neutralny.
