Analiza mediów (2018-2020)
Projekt ten jest kontynuacją wcześniejszego badania, w ramach którego zespół MapInfluenCE przeanalizował teksty na temat Chin opublikowane w polskich mediach od początku 2010 roku do czerwca 2018 roku. To kompleksowe badanie było częścią szerszego projektu analizy relacji medialnych o Chinach w państwach Grupy Wyszehradzkiej. Jego wyniki przyczyniły się do zmiany świadomości na temat kondycji mediów w regionie. Wzięto je również pod uwagę w pracach nad europejskimi i krajowymi mechanizmami kontroli inwestycji zagranicznych.
W kolejnym etapie badania analitycy MapInfluenCE zajęli się ewolucją przekazu medialnego o Chinach w późniejszym okresie, tj. od połowy 2018 roku do końca 2020 roku. Ze względu na znaczny wzrost zainteresowania mediów Chinami, badanie skupiło się tylko na dwóch kluczowych tematach – chińskich inwestycjach i potencjalnym zaangażowaniu chińskich firm w budowę sieci 5G.
W trakcie badania przeanalizowano publikacje 11 polskich mediów, z których wyodrębniono w sumie 861 tekstów.
Całe badanie przekazu medialnego w Czechach, Słowacji, Polsce i Węgrzech w ujęciu porównawczym można znaleźć tutaj.
Chińskie inwestycje
W badanym okresie w wybranych mediach znalazło się 409 tekstów dotyczących chińskich inwestycji (łącznie 90 z nich ukazało się w drugiej połowie 2018 r., 167 w 2019 r. i 152 w 2020 r.). Zainteresowanie mediów wspomnianą tematyką na przestrzeni badanego okresu było stabilne.
W przekazie medialnym dominował neutralny ton. W sumie 354 teksty uznano za neutralne, co stanowiło ponad 86% całego zbioru. Jednocześnie w porównaniu do poprzedniego badania z lat 2010-2017, tekstów o negatywnym wydźwięku było zauważalnie więcej (38, czyli ponad 9% całości) niż pozytywnych (w sumie 17, czyli ok. 4% całego zbioru).
W porównaniu do poprzedniego okresu badawczego, więcej artykułów podkreślało strategiczne znaczenie i implikacje dla bezpieczeństwa chińskich inwestycji. Mniej uwagi poświęcano potencjalnym korzyściom ze współpracy inwestycyjnej, jak miało to miejsce w poprzednim badanym okresie. Kwestie związane z bezpieczeństwem poruszono w ponad 36% wszystkich tekstów. W ponad 40% publikacji chińskie inwestycje przedstawiono w kontekście zmieniającej się roli USA w przestrzeni międzynarodowej.
Infrastruktura, innowacje (m.in. sztuczna inteligencja, Internet rzeczy czy cloud computing) oraz energetyka to trzy obszary inwestycyjne, które poruszano najczęściej. Zainteresowaniem cieszyła się także Inicjatywa Pasa i Szlaku (BRI), która pojawiła się w ponad 26% wszystkich tekstów, podobnie jak w poprzednim badaniu. Zauważono jednak również nowe tematy, takie jak transfer technologii i łamanie praw własności intelektualnej (13% tekstów) czy złe praktyki chińskich firm (wymieniane w ponad 12% publikacji). Ponieważ UE zaczęła postrzegać Chiny nie tylko jako partnera gospodarczego, ale również strategicznego rywala, w polskich mediach pojawiły się wątki planowanego ograniczania chińskich inwestycji w Europie czy wyrównywania szans w dostępie do chińskiego rynku dla europejskich firm. Kwestie te zaznaczano jednak w ograniczonym zakresie i głównie w formie krótkich notek prasowych.
5G
W badanym okresie w wybranych mediach znalazły się 452 teksty dotyczące Chin i technologii 5G (w drugiej połowie 2018 r. ukazało się ich łącznie 36, w 2019 r. 289 i 127 w 2020 r.). W zdecydowanej większości wybranych mediów liczba opublikowanych tekstów na ten temat osiągnęła najwyższy poziom w 2019 roku, kiedy Stany Zjednoczone zintensyfikowały wysiłki na rzecz ograniczania roli Huawei w budowie sieci 5G poza granicami Chin.
Jeśli chodzi o ton tekstów, większość z nich była neutralna (w sumie 399 materiałów stanowiących ponad 88% całej próby). Publikacje o pozytywnym lub negatywnym nacechowaniu były rzadkością, choć te ostatnie występowały częściej. W sumie znaleziono 32 teksty negatywne i 21 pozytywnych. Te ostatnie były w dużej mierze związane z działaniami PRowymi Huawei – pochodziły z wywiadów z przedstawicielami tej firmy (jak jej założyciel Ren Zhengfei czy Ryszard Hordyński z Huawei Polska) lub chińskimi dyplomatami (jak ambasador Chin w Polsce Liu Guangyuan). Sporadycznie pojawiały się również treści sponsorowane. Negatywny wydźwięk dominował w tekstach zawierających opinie osób publicznych z państw NATO lub w wywiadach z ich reprezentantami (jak np. generał Robert Spalding, były doradca administracji Trumpa).
Huawei i w znacznie mniejszym stopniu ZTE to dwie firmy, które pojawiły się w niemal wszystkich polskich artykułach poruszających temat 5G i Chin. Ta pierwsza została wymieniona w 96% analizowanych materiałów (434 teksty), druga zaś w ponad 16% (74 teksty). Początkowo oba podmioty pojawiały się głównie w związku z narastaniem napięć dyplomatycznych między Pekinem a Waszyngtonem, gdy Donald Trump nałożył ograniczenia na ich działalność w USA. W grudniu 2018 r. Meng Wanzhou, dyrektorka finansowa Huawei i córka założyciela firmy, została aresztowana w Kanadzie pod zarzutem łamania amerykańskich sankcji nałożonych na Iran. Wydarzenie trafiło na pierwsze strony polskich gazet. Miesiąc później wybuchł jednak większy skandal: chiński pracownik Huawei i obywatel Polski zostali aresztowani w Warszawie pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Chin. Wydarzenie to stało się katalizatorem krajowej debaty na temat 5G i zaangażowania Chin w budowę infrastruktury krytycznej. Tak zwana „afera szpiegowska” pojawiła się w ponad 12% wszystkich materiałów dotyczących Chin i 5G w badanym okresie.
Z biegiem czasu zagrożenia dla bezpieczeństwa, w tym cyberbezpieczeństwa, a także rola USA zdominowały przekazu medialny. Gdy rywalizacja między Waszyngtonem a Pekinem zaostrzyła się, a jej skutki objęły również państwa trzecie, polskie media zaczęły relacjonować prawne i polityczne decyzje Warszawy mające na celu zrównoważenie stosunków z Chinami i USA.
W sumie ponad 19% wszystkich badanych tekstów odnosiło się do planów polskiego rządu dotyczących kontroli i ochrony krajowych sieci 5G, także w kontekście zagrożenia ze strony firm potencjalnie powiązanych z chińskim rządem. W mediach zaczęto również poruszać tematy takie jak rola krajowych dostawców telekomunikacyjnych (np. Orange, Play, T-Mobile czy Plus) i ich współpraca z Huawei, potencjalne koszty wykluczenia Huawei i ogólny wpływ 5G na gospodarkę. Relacjonowano ewoluujące podejście do Huawei w różnych krajach (zwłaszcza w Niemczech, Wielkiej Brytanii i wśród sojuszników USA). Kiedy przełomowe inicjatywy zostały zatwierdzone przez UE (np. EU 5G toolbox) lub Polskę (amerykańsko-polska umowa w sprawie budowy sieci 5G), donosiły o tym również polskie media. Jednak duża część tych relacji miała charakter czysto informacyjny, z kilkoma próbami bardziej krytycznego zaangażowania w temat. W wielu tekstach zaprezentowano raczej uproszczoną perspektywę, w której Stany Zjednoczone naciskały na Polskę, aby podejmowała decyzje zgodne z interesami Waszyngtonu, pozostawiając Warszawie niewiele podmiotowości.
Co ciekawe, częściej niż można się tego spodziewać w kontekście 5G i Chin przywoływano także Rosję – wzmianki o niej pojawiły się w ponad 10% wszystkich badanych tekstów. Często wspominano o Moskwie w kontekście potencjalnej współpracy z Pekinem w zakresie tworzenia międzynarodowych inicjatyw konkurujących z zachodnimi instytucjami oraz wyznaczanymi przez nie normami i standardami.